राष्ट्रीय परिवार स्वास्थ्य सर्वेक्षण (National Family Health Survey- NFHS)

  • राष्ट्रीय परिवार स्वास्थ्य सर्वेक्षण एक बहु-स्तरीय सर्वेक्षण है जो पूरे भारत में परिवारों के प्रतिनिधि नमूने के आधार पर किया जाता है।
  • भारत सरकार के स्वास्थ्य एवं परिवार कल्याण मंत्रालय ने इस सर्वेक्षण के लिये समन्वय और तकनीकी मार्गदर्शन प्रदान करने हेतु मुंबई स्थित अंतर्राष्ट्रीय जनसंख्या विज्ञान संस्थान (International Institute for Population Sciences- IIPS) को नोडल एजेंसी के रूप में गठित किया है।
  • IIPS सर्वेक्षण के कार्यान्वयन के लिये कई फील्ड संगठनों के साथ सहयोग करता है।
  • स्वास्थ्य एवं परिवार कल्याण मंत्रालय तथा अन्य एजेंसियों द्वारा नीति निर्माण व कार्यक्रम के अन्य उद्देश्यों की पूर्ति हेतु स्वास्थ्य और परिवार कल्याण पर अपेक्षित आवश्यक डेटा प्रदान करता है।
  • NFHS स्वास्थ्य और परिवार कल्याण के महत्त्वपूर्ण मुद्दों पर जानकारी प्रदान करता है।
  • NFHS के विभिन्न चरणों का वित्तपोषण USAID, बिल और मिलिंडा गेट्स फाउंडेशन, यूनिसेफ, UNFPA तथा स्वास्थ्य एवं परिवार कल्याण मंत्रालय (भारत सरकार) द्वारा किया गया है।

सर्वेक्षण में भारत के राष्ट्रीय और राज्य स्तर पर निम्नलिखित के बारे में जानकारी प्रदान की गई है-

  • प्रजनन क्षमता
  • शिशु और बाल मृत्यु दर
  • परिवार नियोजन की प्रथा
  • मातृ एवं शिशु स्वास्थ्य
  • प्रजनन स्वास्थ्य
  • पोषण
  • एनीमिया
  • स्वास्थ्य एवं परिवार नियोजन सेवाओं का उपयोग और गुणवत्ता

Categorized in: